کروماتوگرافی گازی (Gas Chromatography)
یکی از روش های کروماتوگرافی که برای بررسی و جداسازی مواد فرار بدون تجزیه شدن آن ها، بکار می‌رود. در کروماتوگرافی گازی، فاز گازی یک گاز بی اثر ( برای مثال هلیوم، نیتروژن، آرگون و دی اکسید کربن( است و به فاز متحرک گاز حامل نیز می‌گویند. فاز ساکن یک جسم جامد جاذب یا لایه نازکی از یک مایع غیر فرار است که به دیواره داخلی ستون یا به صورت پوششی روی سطح گلوله های شیشه ای یا فلزی قرار داده شده است. در صورتی که فاز ساکن جسم جامد جاذب باشد اصطلاحاً کروماتوگرافی گازی گویند و اگر فاز ساکن مایع غیر فرار باشد آن را کروماتوگرافی گاز مایع گویند. اما هردو به کروماتوگرافی گازی معروف هستند. در کروماتوگرافی گازی، جداسازی اجزا یک مخلوط متناسب با میزان توزیع اجزا تشکیل دهنده مخلوط بین فاز متحرک گازی و فاز ساکن جامد یا مایع صورت می گیرد. در این روش گاز حامل مخلوط را درون ستون حرکت می دهد و بین دو فاز در حالت تعادل (گاز-مایع) اجزا تشکیل دهنده مخلوط توزیع می شوند. بنابراین فاز متحرک اجزا تشکیل دهنده نمونه را به طرف بیرون ستون حرکت می دهد و هر مولکولی که با ارتباط سست تر جذب ستون شده است، زودتر و جزئی که قدرت جذب بیشتری با ستون دارد، دیرتر از ستون خارج می‌شوند. بنابراین، اجزا مخلوط از یکدیگر جدا می‌شوند. کروماتوگرافی گازی برای جداسازی و شناسایی اجزا تشکیل دهنده یک مخلوط و تجزیه کمی آن ها نیز کاربرد دارد.
اجزا تشکیل دهنده کروماتوگرافی گازی
دستگاه کروماتوگرافی گازی شامل منبع گازی حامل ، سیستم تنظیم کننده میزان گاز ، محل تزریق نمونه ، ستون کروماتوگرافی ، کوره و سیستم تنظیم درجه حرارت محل تزریق ، آشکارساز و سیستم شناساگر می باشد.
منبع گاز حامل
این منبع یک کپسول گاز با فشار زیاد می باشد که غالباً از گاز نیتروژن با خلوص بالا ( حدود 99/99 درصد ) و گازهای دیگر همانند هلیوم ، آرگون و دی اکسید کربن استفاده می شود.
ستون کوره
ستون درون کوره قرار داشته و نقش قلب دستگاه را ایفا می کند. ستون در کروماتوگرافی گازی به دو شکل وجود دارد :
- ستون پر شده
- ستون مویین
آشکارساز
آشکارساز های متداول در دستگاه کروماتوگرافی به چهار نوع تقسیم می شوند :
- یونش شعله ای
- هدایت حرارتی
- الکترون گیر
- نورسنج شعله ای
* لازم بذکر است که استفاده از آشکارساز اول ( یونش شعله ای ) پرکاربردتر و رایج تر است.